uwzględnij wielkość liter
dokładna fraza
zawarta fraza
Aktualnie przeglądasz:
Tradycja / Instytucje Chopinowskie / Zabytki / We Francji

 

 

Zabytki Chopinowskie we Francji

 

Koncerty
Pamiątki chopinowskie

 

Fryderyk Chopin przyjechał do Paryża 5 października 1831 roku1. Paryż, o którym marzył i gdzie miał wkrótce osiągnąć szczyty sławy, był w owym czasie bezsprzecznie centrum artystycznym Europy. Po długiej, trwającej około 70 godzin jeździe dyliżansem ze Strasburga Chopin dotarł do centrum miasta. Młody, żądny wrażeń kompozytor, pragnący zawojować stolicę Francji, wynajął tu umeblowany pokój na czwartym piętrze kamienicy przy Boulevard Poissonnière nr 27. W liście z 18 listopada tego roku do Norberta Alfonsa Kumelskiego2 pisze o nim: "...nie uwierzysz jak ładnie mieszkam, mam pokoik ślicznie mahoniowo meblowany, z gankiem na bulwary, z którego widzę od Montmartre do Panteonu i wzdłuż cały piękny świat; zazdrości mi wielu mojego widoku, ale nikt moich schodów". Ze swojego balkonu mógł Chopin obserwować demonstracje na rzecz Polski, skierowane przeciwko Ludwikowi Filipowi. W domu, w którym mieszkał, mieścił się modny sklep Grand Bazar de l'industrie. W owym czasie bulwary paryskie ze swoimi kawiarniami, krytymi pasażami, sklepami, teatrami i oczywiście wydawnictwami muzycznymi, były już faktycznym centrum miasta. Dom, w którym mieszkał Chopin istnieje nadal, a o jego pobycie przypomina pamiątkowa tablica3. Dzięki staraniom "Société Chopin à Paris" pokój Chopina zachował tam do dziś swój niezmieniony charakter.

Po kilku miesiącach spędzonych w Paryżu, w marcu 1832 roku, Fryderyk Chopin przeniósł się do niewielkiego apartamentu w spokojnym zaułku Cité Bergère, w której znajdowały się eleganckie domostwa w stylu Empire. Decyzja o przeprowadzce do umeblowanego apartamentu na drugim piętrze domu pod numerem 4, spowodowana była zdobyciem lepszej pozycji towarzyskiej w kręgach paryskich. Po sukcesie pierwszego koncertu w Sali Pleyela w 1832 roku, Chopin, o nienagannych manierach, wielkiej elegancji i olbrzymim talencie, stał się poszukiwanym nauczycielem muzyki dla osób z wyższych sfer towarzyskich. Choć początkowo Cité Bergère odpowiadało wymaganiom młodego muzyka, Fryderyk Chopin zdecydował się jednak na przeprowadzkę. Lekcje muzyki, które obok publikacji kompozycji muzycznych, były jego istotym źródłem utrzymania, stały się dla niego coraz bardziej męczące ze względu na dojazdy do domów uczniów i stratę cennego czasu. Chopin zdecydował się więc dawać lekcje u siebie. W eleganckiej dzielnicy przy Chausée d'Antin, którą wybrał, znajdowały się domy nowej arystokracji, która znaczenia dorobiła się podczas rządów Ludwika Filipa. Tu mieli swoje domy wielcy bankierzy, Laffitte i Rothschild, tu też znajdowały sie luksusowe domy mody i sklepy. W miarę rozrastania się dzielnicy, która początkowo służyła interesom wielkiej finansjery, zaczęli osiedlać się tu także artyści, zwabieni bliskością bulwarów, z ich pulsujących życiem kawiarniami i teatrami. W czerwcu 1833 roku Chopin znalazł mieszkanie pod numerem Chaussée d'Antin nr 5 (do 1830 roku ulica ta nazywała się ulicą Mont-Blanc), w obecnie nieistniejącym Hôtel Epinay (tu zatrzymał się Mozart w czasie swego pobytu w Paryżu w roku 1778). W apartamencie tym mieszkał przed nim doktor Hermann Franck, niemiecki przyrodnik, człowiek bogaty o rozległych zainteresowaniach, którego pasją była muzyka. Przyjmował u siebie elitę młodych ludzi: muzyków i pisarzy; prawdopodobnie u niego właśnie Chopin poznał Heinricha Heinego. Apartament był na tyle przestronny i - kosztowny, że Chopin zdecydował się dzielić go z poznanym jeszcze w Warszawie, nieco starszym od niego lekarzem i miłośnikiem muzyki, Aleksandrem Hofmanem4. Niestety Hofman był palaczem, a Chopin znosił źle dym papierosów. Wspólne mieszkanie trwało więc tylko kilka miesięcy. Ale już w kwietniu 1834 w wyposażonym w luksusowe meble apartamencie zamieszkał z nim jego przyjaciel z dzieciństwa, Jan Matuszyński, studiujący wówczas medycynę w Paryżu. Z jego listu dowiadujemy się, iż Chopin dawał w domu wiele lekcji i że obaj przyjaciele wychodzili czasem wieczorami z wizytą lub szli do teatrów5. W grudniu 1835 roku, w sąsiednim domu księżna Anna Czartoryska zorganizowała kiermasz dobroczynny. W czasie dnia damy z towarzystwa sprzedawały na "bazarze" luksusowe artykuły, wieczorami odbywały się koncerty dobroczynne, w których brał udział Chopin, grając wspólnie z pianistą Wojciechem Sowińskim. We wrześniu 1836 roku Chopin, powróciwszy z podróży do Niemiec, podczas której w Dreźnie miały miejsce jego nieoficjalne zaręczyny z Marią Wodzińską, zainstalował się przy ulicy Chaussée d'Antin nr 38 (dom ten obecnie nie istnieje). Jan Matuszyński miał wkrótce poślubić Teresę Bocquet i Chopin postanowił znaleźć mniejsze mieszkanie, przewidując, iż wkrótce zostanie sam. Przeprowadzka, którą kierował na odległość, została dokonana przez jego przyjaciół. "Nadzwyczaj ładne i eleganckie" mieszkanie6 składało się z przedpokoju, w którym goście przyjmowani byli przez służącego mówiącego zaledwie kilka słów po francusku. Prawdopodobnie odstraszało to wiele osób, pragnących złożyć wizytę Chopinowi. Mimo to w mieszkaniu tym odbyło się kilka wieczorów muzycznych, o których później pisał Franz Liszt, chwaląc urok polskiej gościnności. O jednym z nich złożył relacje wiolonczelista i kompozytor Józef Brzowski (1804-1888): 13 grudnia 1836 roku prócz najbliższych przyjaciół Wojciecha Grzymały i Jana Matuszyńskiego gościli u Chopina: Astolphe de Custine, Pierre-Antoine Berryer, Johann-Peter Pixis, Victor Schoelcher, Adolphe Nourrit, Eugène Sue, Franz Liszt, Marie d'Agoult i George Sand, która niemal cały wieczór spędziła na kanapie ustawionej naprzeciwko kominka, paląc cygara7. O innym z kolei wieczorze wspomina Liszt wymieniając wśród gości Heinego, Mickiewicza i Delacroix. Zarówno Liszt i Marie d'Agoult, jak i nieco później George Sand mieszkali od października 1836 w pobliskim Hôtel de France przy ulicy Laffitte pod numerem 23. Młody kompozytor był częstym gościem ich salonu, w którym gościli pisarze i artyści.

Kiedy Chopin, już po powrocie z Majorki zawitał po raz pierwszy 1 czerwca 1839 roku do posiadłości George Sand w Nohant, był oczarowany ciepłą atmosferą parku i domu wyposażonego z wielkim smakiem i jednocześnie prostotą. George Sand odziedziczyła Nohant po śmierci jej babki, Madame Dupin de Francueil, w 1821 roku. Chopin dzielił przez następne dziewięć lat swój czas między miesiące letnie w Nohant, a Paryżem. Był to najpłodniejszy okres w jego życiu. W Nohant, otoczony troskliwą opieką George Sand, choć często chory, mógł komponować swobodnie dzieląc czas między pracę, spacery i życie rodzinne. Powrót do Paryża oznaczał dla Chopina ponowną zmianę mieszkania. Drogi apartament pod numerem 38 przy Chaussée d'Antin został wymówiony jeszcze w drodze do Nohant, w Marsylii. Chopin jeszcze raz poprosił o pomoc przyjaciół: Wojciecha Grzymałę i Juliana Fontanę8. Jan Matuszyński, chory, mógł zająć się tylko szukaniem służącego. Wybór padł na mieszkanie w domu przy ulicy Tronchet nr 79. Na listowne polecenie kompozytora, który na odległość czuwał nad przeprowadzką, zostały położone jasne papierowe tapety (Chopin szczególnie faworyzował perłowo-szary kolor), zostały zreperowane meble: łóżko i sekretarzyk, przygotowano zasłony z muslinu do sypialni oraz sofę do jadalni, którą Chopin, podobnie jak i krzesła, pragnął obić białym materiałem. Julian Fontana miał znaleźć także apartament dla George Sand i jej dzieci, według wskazówek Chopina10. Do ich dyspozycji stały dwa pełne wdzięku pawilony, niedaleko mieszkania Chopina, przy Place Pigalle nr 16, usytuowane w głębi ogrodu. George Sand była oczarowana, Chopin także11. Odkąd pisarka 15 października wprowadziła się do nowego mieszkania, kompozytor spędzał chętnie popołudnia i wieczory w jej domu, stopniowo przyzwyczaił się także zostawać tu na noc. Jego mieszkanie przy rue Tronchet znajdowało się naprzeciwko kościoła Madeleine - wówczas w trakcie budowy - w eleganckim, nowym domu, z podwórzem graniczącym z ogrodem pięknego Hôtel de Pourtalès. Mieszkanie na półpiętrze, z oknami na podwórze, nie miało jednak słońca. Było zimne i wilgotne, co odbijało się na zdrowiu artysty. Mimo to w dalszym ciągu przyjmował w nim gości i udzielał lekcji, które ze względu na stan zdrowia i ciągłe ataki kaszlu zaczynały się dość późno, od godz. 1112 ? Po południu około godz.16, Chopin udawał się do apartamentu George Sand. Gośćmi jej salonu byli przede wszystkim artyści: Liszt, Thalberg, Pauline García Viardot, Eugène Delacroix i inni. Jej niewielkie, ale urządzone ze smakiem mieszkanie opisuje Balzac w listach do Eweliny Hańskiej13. W listopadzie 1841 roku, po powrocie z Nohant, Chopin opuścił swoje dotychczasowe mieszkanie przy rue Tronchet i przeniósł się do drugiego, większego pawilonu, wynajmowanego przez George Sand, w którym znajdowało się także atelier jej syna, Maurycego. W mniejszym pawilonie mieszkała George Sand z córką Solange. Apartament Chopina składał się z przedpokoju, sypialni z oknami na ogród, toalety, salonu i jadalni. Przeprowadzką zajął się po raz kolejny Julian Fontana, który przede wszystkim zdjął w salonie, w którym Chopin miał udzielać lekcji, duże obrazy o tematach, które razić mogłyby oczy młodych panien z wyższych sfer towarzyskich14.

Istnieje kilka wypowiedzi na temat uroku tego zakątka Paryża otoczonego ogrodami i drzewami, który należał już do dzielnicy zwanej Nowymi Atenami (Nouvelle Athènes), gdzie mieszkało wielu artystów i pisarzy. Dzielnica ta była nieco oddalona od Faubourg Saint-Germain, skąd rekrutowała się większość klienteli Chopina. Niektórzy uczniowie przysyłali więc powóz po swojego profesora, co było powodem podwyższenia stawki do 30 franków za lekcję. Chopin był najdroższym profesorem Paryża.

W sierpniu 1842 roku Chopin i George Sand zdecydowali się na wynajęcie dwóch apartamentów w centrum dzielnicy Nouvelle Athènes, przy spokojnym, pełnym uroku, niewielkim placu, square d'Orléans (zwanym także Cité des Trois Frères), wokół którego wznosiły się eleganckie domy w stylu angielskim. Wchodziło się do tego odosobnionego miejsca przez portal domu pod numerem 34 rue Saint-Lazare (dziś przechodzi się od strony rue Taitbout). Na fasadzie domu pod numerem 9, w którym mieszkał Chopin umieszczona jest tablica pamiątkowa15, podobnie jak i w domu pod numerem 5, gdzie mieszkała George Sand. Tablica upamiętnia też i innych mieszkańców, m.in. profesora konserwatorium Pierre Josepha Zimmermanna, Pauline Viardot, Fryderyka Kalkbrennera, Aleksandra Dumasa ojca16. Nieco dalej mial swoje atelier Jean-PierreDantan. Prostokątny plac, z fontanną pośrodku, wypełniony jest zielenią. Stosunkowo niewielkie mieszkanie Chopina znajdowało się zaledwie o parę kroków od apartamentów zajmowanych przez George Sand. Umieszczone na półpiętrze, składało się z przedpokoju, dużego salonu z oknami na plac, i sypialni, za stosunkowo niewielką opłatą 600 franków rocznie17. George Sand wynajmowała większe mieszkanie na pierwszym piętrze, do którego Chopin przychodził co wieczór. Trzy sypialnie, pokój do pracy, jadalnia, dwa salony i kuchnia odpowiadały w pełni wymaganiom pisarki i jej rodziny. Wieczory muzyczne odbywały się najczęściej u George Sand, ale dwa przesłuchania miały miejsce z pewnością w apartamencie Chopina, który w tym celu kazał przenieść do dużego eleganckiego, ze smakiem urządzonego salonu, w którym stał już na środku fortepian Pleyela, małe proste pianino również Pleyela. W czasie lekcji, kiedy atak kaszlu zbyt męczył kompozytora, wychodził on do drugiego pokoju, nie chcąc przerywać gry ucznia. Chopinowi dane było przenosić się jeszcze dwa razy. W połowie maja 1849 roku, po ostatecznym zerwaniu związku z George Sand, Chopin uciekając przed epidemią cholery przenosi się do umeblowanego przestronnego apartamentu w domu przy rue de Chaillot nr 74. Chaillot, podobnie jak Passy czy Auteuil, była wówczas podmiejską wioską położoną z dala od zgiełku miejskiego. Jednocześnie bliskość miasta faworyzowała te malownicze tereny, które zachowały jeszcze aspekt wiejski, skupione wokół ożywionej głównej ulicy z jej sklepami i gospodarstwami wiejskimi. Czyste powietrze, spokój i zieleń miały przyczynić się do polepszenia osłabionego zdrowia kompozytora. Odwiedzali go przyjaciele, między innymi Eugène Delacroix i Cyprian Norwid18. Chopin pisał w czerwcu 1849 do siostry Ludwiki : "Dziś piękna pogoda, siedzę w salonie i admiruję mój widok na cały Paryż : wieżę, Tullerie, Izbę, St. Germ[ain], L'Aux[errois], St. Etienne du Mont, Notre-Dame, Panteon, St. Sulpice, Val-de-Grâce, Inwalidy, z 5-ciu okien i same ogrody między nimi... "19

Ostatnim miejscem pobytu kompozytora był apartament w domu przy placu Vendôme nr 12 , do którego Fryderyk Chopin przeprowadził się między 24 a 29 września 1849. Obszerne, pięciopokojowe mieszkanie, skierowane na południe, miało pomóc choremu w zniesieniu pory zimowej w Paryżu. Pokoje komunikujące ze sobą w amfiladzie znajdowały się w lewym skrzydle domu, na półpiętrze. Chopin wynajmował ponadto na parterze kuchnię i pokój dla służącego.Wyborem mieszkania i przenosinami Chopina zajęli się przyjaciele. Ze względu na deszczowe i chłodne dni październikowe Chopin nie mógł jednak korzystać ze słonecznego pokoju. Obecny układ lokalu został zmieniony i przystosowany do potrzeb obecnego właściciela - pokoje przekształcone na pomieszczenia biurowe komunikują ze sobą połączone długim korytarzem. Na domu tym znajduje się tablica upamiętniająca obecność Chopina, jednak apartamentu, w którym mieszkał, zwiedzać nie można. Tablica pamiątkowa przypomina o miejscu śmierci Chopina, który zmarł tu 17 października 1849 roku o godzinie 2 rano20.

W kościele La Madeleine w Paryżu miało miejsce 30 pażdziernika 1849 uroczyste nabożeństwo żałobne za Fryderyka Chopina. Została tu wtedy wystawiona jego trumna; zgodnie z wolą zmarłego wykonano Requiem Mozarta, z udziałem Luigi Lablache, Alexis Dupont oraz paniami Pauliną Viardot i Jeanne Castellane, oddzielonymi od słuchaczy kotarą.21.

Poza Paryżem miejscem częstego pobytu Chopina była rodzinna posiadłość George Sand w Nohant (departament Indre), gdzie Fryderyk Chopin spędzał miesiące letnie od 1839 do 1846 (z wyjątkiem 1840 roku). Jego pokój na pierwszym piętrze miał widok na piękny ogród. Pokój ten zdobiony był tapetą w niebiesko-czerwone, chińskie wzory, na podłodze wyłożony był dywanem. Fortepian znajdował się w sąsiednim pokoju. Okres ten, kiedy opiekowała sie nim George Sand, należał do najszczęśliwszych i najpłodniejszych w jego życiu. Z Nohant odbywano czasem wycieczki, do Montgivray, a w 1843 roku wzdłuż rzeki Creuze do ruin średniowiecznego zamku Crozant. W domu pisarki znajduje się dziś muzeum jej poświęcone, z wieloma pamiątkami rodzinnymi. Niestety, po rozstaniu się pary pokój Chopina został ponownie zagospodarowany i ma dziś zupełnie odmienny charakter.

12 marca 1838 roku Fryderyk Chopin został entuzjastycznie przyjęty w Rouen, gdzie na prośbę Antoniego Orłowskiego wykonał swój koncert e-moll w sali Hôtel de Ville22.

Od 24 lutego do 22 maja 1839 Chopin przebywał po powrocie z Majorki w Marsylii. Grał tam na organach kościoła Notre-Dame-du Mont w czasie nabożeństwa żałobnego za tenora Adolphe'a Nourrite'a w dniu 24 kwietnia 1839 roku23.

 

Koncerty

Fryderyk Chopin prowadził ożywione życie towarzyskie, dawał koncerty i bywał w wielu salonach arystokracji i wielkiej burżuazji. Pierwszy publiczny koncert Chopina miał miejsce 25 lutego 1832 roku w sali koncertowej Pleyela, spełniającej rolę wizytówki firmy produkującej słynne fortepiany. Mieściła sie ona w latach 1815- 1851 w istniejącym do dziś budynku przy ulicy Cadet nr 9. Chopin wystapił wtedy obok innych artystów, m.in. Liszta, Mendelssohna, Kalkbrennera wykonując swój Koncert e-moll op.11 i Wariacje op. 2. Tu odbył się też ostatni koncert publiczny Chopina 16 lutego 1848 roku. U Pleyela, przy ulicy Rochechouart nr 20 wystąpił 26 kwietnia 1841 roku. Chopin koncertował ponadto w Konserwatorium paryskim przy rue Bergère, był także jego częstym gościem jako słuchacz, a grał też w innych salach koncertowych Paryża.

Zapraszany przez damy z arystokracji, bywał w najbardziej eleganckich domach, m.in. u księcia Apponyi. Wieczory takie kończyły się najczęściej wspólnym muzykowaniem, a Chopin, który najlepiej czuł się właśnie w tej dość intymnej atmosferze, był rozchwytywany. U Rothschildów grał wraz ze swym ulubionym uczniem Karolem Filtschem w styczniu 1843 roku. Dawał też prywatne koncerty u swoich uczniów, jak np. u Elizy Peruzzi. Odwiedzał i muzykował u Hektora Berlioza przy ulicy Saint Denis n° 10, był częstym gościem swego wielkiego admiratora, Astolphe'a de Custine i odwiedzał go w posiadłości w St. Gratien. 

16 lutego 1838 Chopin wystąpił w pałacu w Tuileries przed rodziną królewską. Otrzymał wtedy w prezencie serwis pocelanowy do herbaty ozdobiony wizerunkiem pary królewskiej. Przed rodziną królewską grał też razem z Ignacym Moschelesem 29 października 1839 roku w obecnie nieistniejącym pałacu Saint-Cloud.

W pałacu Tuileries grał ponownie w kwietniu i grudniu 1841 oraz w bardziej ścisłym gronie, w lutym 1842 roku.

W kwietniu 1832 roku zostało założone Société Littéraire Polonaise (Polskie Towarzystwo Literackie), którego prezesem został Adam Jerzy książę Czartoryski. Chopin znalazł się wśród pierwszych członków Towarzystwa, o czym świadczy list z podziękowaniem za wybór go w ich poczet ze stycznia 1833 roku24. Kompozytor był bywalcem Klubu polskiego, założonego przez Józefa Kaszyca25, przy ulicy Godot de Mauroy 39, bywał też w gościnie u generała Kniaziewicza w Enghien i Montmorency , gdzie zwiedził domek Jeana Jacquesa Rousseau. Fryderyk Chopin był gościem księstwa Czartoryskich w ich salonach przy rue du Roule, faubourg Saint-Honoré, a później w zakupionym w 1843 roku przez Czartoryskich Hotelu Lambert. Jeszcze w 1835 roku brał udział w koncercie zakończonym wielkim sukcesem, zorganizowanym w wielkiej sali Opery włoskiej na rzecz Stowarzyszenia Dam Polskich, któremu przewodziła księżna Anna Czartoryska. Jego koncert prywatny, wspólnie z Antonim Kątskim miał miejsce w Hotelu Lambert w 1845 roku, a w następnym roku Chopin spędził tam, na ogół w towarzystwie George Sand, wiele wieczorów.

Utrzymywał też kontakt z Adamem Mickiewiczem, odwiedzając go w mieszkaniu, a wcześniej wraz z George Sand, słuchając jego wykładów w Collège de France.

 

Pamiątki chopinowskie

Jedynym miejscem w Paryżu, gdzie zostały złożone pamiątki po Fryderyku Chopinie, jest Salon Chopina w Bibliotece Polskiej w Paryżu na Wyspie św. Ludwika przy Quai d'Orléans 6. Podobnie jak Muzeum Adama Mickiewicza i Muzeum Bolesława Biegasa, jest on dostępny dla szerokiej publiczności. Fryderyk Chopin był członkiem Towarzystwa Literackiego, którego tradycję kontynuuje Polskie Towarzystwo Historyczno-Literackie. W otwartym w nowej szacie na wiosnę 2009 roku, dzięki wsparciu Fundacji Zaleskich, Salonie, wśród eksponatów znajdują się: fotel Chopina z mieszkania przy Placu Vendôme zakupiony przez jego przyjaciela, malarza i pianistę Teofila Kwiatkowskiego i przekazany w darze przez jego rodzinę, medalion z kosmykiem włosów kompozytora, zdjęcie z zaginionego dagerotypu L.A. Bissona z 1846 roku, pianino „1/2 queue" Pleyela z 1845 roku oraz liczne dokumenty ikonograficzne: rysunki, sztychy i obrazy upamiętniające pobyt Chopina w Paryżu i jego kontakty zarówno ze środowiskiem polskiej emigracji jak i środowiskiem francuskim. Nekrolog z zaproszeniem na nabożeństwo w dniu 30 października 1849 roku w kościele św. Marii Magdaleny wystosowany przez Ludwikę Jędrzejewicz, odlewy gipsowe lewej dłoni kompozytora, maski pośmiertnej i medalion z nagrobka na cmentarzu Père-Lachaise autorstwa Jean Baptiste Clèsingera, wraz ze szkicami : olejnym i rysunkowymi "Poloneza Chopina" Teofila Kwiatkowskiego, dopełniają całości ekspozycji. Towarzystwo Historyczno-Literackie posiada ponadto trzy rękopisy muzyczne Chopina. Są to Piosnka litewska oraz dwa mazurki: As-dur wpisany do Albumu Marii Szymanowskiej oraz cis-moll opus 6, nr 2, a także kilka pierwszych wydań kompozycji Chopina oraz listy do Wojciecha Grzymały, Napoleona Ordy i Ludwika Platera. Pamiątki po George Sand i Fryderyku Chopinie znajdują się także w Musée de la Vie Romantique przy rue Chaptal nr 16, gdzie mieściło się kiedyś atelier malarza Ary Scheffera, w posiadłości zwanej Hotel Scheffer-Renan. Prócz odlewu lewej dłoni Chopina autorstwa Jean Baptiste Clésingera, wykonanym około 1849 roku, znajduje się tu w ogrodzie zimowym gipsowy projekt pomnika Chopina Jacquesa Froment Meurice'a, kilka suwenirów, jak np. wachlarz z karykaturami przyjaciół George Sand, wykonany w Nohant w 1838 roku przez Augusta Charpentiera (1815-1880), portrety George Sand i jej rodziny oraz wizerunki osobistości ze świata muzycznego i literackiego, bywalców salonu George Sand. Swoje atelier miał tu zaprzyjaźniony z Chopinem malarz Ary Scheffer, który wykonał dwa jego portrety olejne. Jeden z nich zachował się w muzeum artysty w Doordrecht. (Drugi, przedstawiający kompozytora w półpostaci został spalony po 19 września w 1863 podczas rabunku mieszkania Izabelli i Antoniego Barcińskich w Warszawie przy ul. Nowy Świat , po zamachu na carskiego namiestnika Królestwa Polskiego, Teodora hr. Berga. Jego kopie prezentowane są w muzeum Czartoryskich w Krakowie i Salonie Chopina THL / BPP w Paryżu).

W nowocześnie urządzonym Musée de la musique znajduje się fortepian firmy Ignace Pleyel et Cie (nr 7267) z 1839 roku, na którym grał Fryderyk Chopin w latach 1839 i 1841, zdjęcie wg dagerotypu L.A. Bissona oraz dokumenty ikonograficzne, m.in. pełna wdzięku karykatura anonimowa przedstawiająca George Sand i Chopina przy fortepianie. Natomiast w Bibliothèque nationale de France w Départament de la Musique oraz Bibliotheque - musée de l' Opéra prócz autografow muzycznych i pierwszych wydań oraz bogatego materiału ikonograficznego dotyczącego kręgów chopinowskich przechowywana jest maska pośmiertna kompozytora, zdjęta przez Jean Baptiste Clésingera w pierwszych chwilach po zgonie Chopina, z widocznymi śladami bolesnej choroby, z którą zmagał się Chopin. Jednak nie jest ona wystawiona i dostępna publiczności. Kopię jej otrzymało w darze muzeum Czartoryskich w Krakowie. Clésinger wykonał parę godzin później następny odlew, bardziej znany, w którym powraca młodzieńczy wyraz twarzy zmarłego. Ta maska pokazywana jest zarówno w Salonie Chopina Biblioteki Polskiej jak i w Musée de la Vie Romantique.

Na cmentarzu Père-Lachaise w Paryżu znajduje się grób kompozytora w kwaterze nr 11 zdobiony medalionem z jego wizerunkiem z profilu dłuta Jean-Baptiste Clésingera, odsłoniętym w pierwszą rocznicę śmierci Fryderyka Chopina, 17 października 1850 roku. W parku Monceau ustawiony jest pomnik autorstwa Jacquesa Froment Meurice'a ustawiony w 1906 roku, przedstawiający Chopina, komponującego w natchnieniu Marsz żałobny, u jego stóp płaczącą w boleści postać kobiecą, podczas gdy ulatujacy anioł w głębi obsypuje scenę kwiatami. W Ogrodzie Luksemburskim zaginione pierwotne popiersie z brązu dłuta Georgesa Dubois z 1900 roku, umieszczone na wysokim cokole było skromniejsze. Dziś zastąpiła go rzeźba dłuta Bolesława Syrewicza, zdobiąca, jak i wiele innych pomników, ten najpiękniejszy paryski park.

Wspomnieć też należy o działalności towarzystwa chopinowskiego Société Chopin, ufundowanego przez nieżyjącą już Elisabeth Parmentier, które co roku organizuje w oranżerii Parku Bagatelle w miesiącach czerwcu i lipcu koncerty chopinowskie oraz o Konserwatorium im. Fryderyka Chopina w 15-tej dzielnicy Paryża.

 

Anna Czarnocka

 

 

1 Zob. : Helman Zofia i Hanna Wróblewska-Straus, Kiedy Fryderyk Chopin przyjechał do Paryża ?, w: "Ruch Muzyczny ", rok LI, 18 marca 2007, nr 6, s. 35 - 38.

2 Bronisław Edward Sydow (opr.), Korespondencja Fryderyka Chopina, Warszawa, 1955, tom 1, s. 187 (list do Norberta Alfonsa Kumelskiego w Berlinie, 18.11.1831), dalej cytowana : KFC. Chopin pisał : "...na moim 5-tym piętrze... ", ale wliczał też prawdopodobnie parter.

3 Na bramie wejściowej znajduje się obecnie tablica " Freédéric Chopin habita cette maison 1831 - 1832"

4 Franciszek German, Fryderyk Chopin i Aleksander Hofman (dzieje przyjaźni artystycznej), w : „Rocznik Chopinowski", R. 13 (1981), s. 49 - 52. Hofman został "przygarnięty" przez Chopina już w końcu 1832 do mieszkania w Cité Bergère nr 4.

5 Ferdynand Hoesick, Chopin. Życie i twórczość, Warszawa 1911, t. 2, s. 115.

6 Krystyna Kobylańska, Miscellanea inedita, w : " Ruch Muzyczny " (1997) nr. 3, s. 33.

7 Marie-Paule Rambeau, Chopin. L'enchanteur autoritaire, Paryż, 2005, s. 399.

8 KFC, t. 1, s. 338 (list do Juliana Fontany w Paryżu, marzec 1839) oraz s. 346-347 (list do Juliana Fontany w Paryżu, z dopiskiem z 25.4.1839).

9 KFC, t. 1, s. 356-357 (list do Juliana Fontany w Paryżu z 21.9.1839).

10 KFC, t. 1, s. 360-362 (list do Juliana Fontany w Paryżu z 1.10.1839).

11 KFC, t. 1, s. 365 (list do Juliana Fontany z 7.10.1839).

12 George Sand, Histoire de ma vie, Paryż 1970, t.2, część 5, rozdział XIII, s. 434.

13 Honoré de Balzac, Lettres à l'Etrangère, Paryż 1990, t. 1, s. 527-528 (list z 15.3.1841).

14 KFC, t. 2, s. 40-42 (list do Juliana Fontany w Paryżu z 6/7.10.1841). George Sand, Correspondance, Paryż 1964-1991, 15 tomów, t. 5, s. 455 (list George Sand do Eugène Pelletan z 9.10.1841).

15 "FREDERIC CHOPIN habita cette maison de 1842 a 1849 "

16 Square d'Orléans/ Cour privée, appelée autrefois Cité des Trois Frères, elle eut son entrée au 36 de la rue Saint-Lazare jusqu'en 1854, date à laquelle fut percée la section de la rue Taitbout entre la rue Saint-Lazare et la rue d'Aumale. / C'est de la fin du XVIIIème siècle que datent les premières constructions sur le terrain. / Puis après 1797, M. et Mme Auber, propriétaires sous la Révolution, y édifièrent six immeubles bas, dont l'un sur deux étages "était décoré de quatre colonnes ". / La propriété passera ensuite entre de nombreuses mains, au rythme des spéculations immobilières qui transformèrent le quartier. La "Nouvelle Athènes ", surnom du quartier, devint alors le lieu de résidence préféré des artistes et des élégants. La célèbre actrice Mlle Mars acheta la "Cité " 250 000 francs-or en 1822 et la revendit le double deux ans après. / Des investisseurs anglais successifs, dont l'architecte Cresy, furent propriétaires du Square entre 1830 et 1857. Ils agrandirent et remodelèrent les bâtiments, qui prirent leur configuration actuelle. Rebaptisé "square d'Orléans " sous la monarchie de Juillet, il fut acquis en 1863 par Jacques-Pierre Normand qui avait fait fortune dans le commerce du cachemire. / Le square d'Orléans abrita des artistes célèbres au cours du XIXème siècle : Frédéric Chopin au pavillon 9, George Sand au pavillon 5, Zimmermann professeur au Conservatoire et beau-père de Gounaud au pavillon 7, la danseuse Marie-Sophie Taglioni au pavillon 2, Pauline Viardot, sœur de la Malibran, le sculpteur Dantan fils, le pianiste Kalkbrenner, Alexandre Dumas Père et sa maîtresse la comédienne Bella Kreisamer et plus récemment le peintre Serge Ivanoff.

17 Rambeau, op. cit., s. 651.

18 Zob.Cyprian Kamil Norwid, Czarne Kwiaty

19 KFC, t. 2 (list do Ludwiki Jędrzejewiczowej w Warszawie, z 25 6 1849), s. 302.

20 Treść umieszczonej na fasadzie gmachu tablicy pod nr 12 przy Placu Vendôme może sugerować, że mieszkanie Chopina mieściło się we frontowej części tego zabytkowego budynku. Na podstawie dokumentów dotyczących spadku po kompozytorze Henri Musielak ustalił po raz pierwszy dokładną lokalizację mieszkania (Ruch Muzyczny nr 14, 1978. Zob. też: Chopin and his Work in the Context of Culture - Studies edited by Irena Poniatowska. Polska Akademia Chopinowska, Narodowy Instytut F. Chopina, 2003. Materiały II Międzynarodowego Kongresu Chopinowskiego w Warszawie, vol.1, ss.77-78)

21 Rambeau, op. cit., s. 899. "The Musical World", 10 11 1849

22 Rambeau, op.cit., s. 447. "L'Echo de Rouen" z 13 3 1838, "Journal de Rouen" z 13 3 1838).

23 Rambeau, op.cit., s. 520. George Sand, Correspondance, op.cit., t. 4, s. 645 (list do Charlotty Marliani z 26.4.1839).

24 Kopia dokumentu prezentowana jest w Salonie Chopina Towarzystwa Historyczno-Literackiego / Biblioteki Polskiej w Paryżu.

25 Polski Słownik Biograficzny, Wrocław-Warszawa-Kraków, 1966-1967, t. XII, s. 212-213.

 

 

 

Start : O Nas : Redakcja : Kontakt : Mapa serwisu
Copyright by TIFC 2008. Realizacja Rotos.