uwzględnij wielkość liter
dokładna fraza
zawarta fraza
Aktualnie przeglądasz:
Tradycja / Instytucje Chopinowskie / Zabytki / Na Majorce

 

 

Podróż romantyczna George Sand i Fryderyka Chopina

 

Fryderyk Chopin i George Sand
Podróż na Majorkę
Pierwszy pobyt w Palmie (8-14 listopada 1838)
Drugi pobyt w Palmie (10 - 14 grudnia 1838)
W klasztorze kartuzów w Valldemossie (15 grudnia 1838 - 11 lutego 1839)
Droga powrotna do Francji
Dzieła Chopina skomponowane na Majorce
Kolekcja Muzeum Fryderyka Chopina  i George Sand w Valldemossie
Bibliografia

 

Fryderyk Chopin i George Sand

Fryderyk Chopin i George Sand poznali się 5 listopada 1836 roku w Paryżu, w salonie hrabiny Marii d'Agoult i Franciszka Liszta. Chopin miał 26 lat i cieszył się już sławą kompozytora i wirtuoza, a Aurora Dupin baronowa Dudevant, pisząca pod pseudonimem George Sand, starsza od Chopina o 6 lat, była znaną pisarką i wyróżniała się osobliwym sposobem bycia i ubierania. Wkrótce zaczął się ich romantyczny związek, trwający prawie 10 lat.

Francuska powieściopisarka miała dwoje dzieci - trzynastoletniego Maurice'a i dziewięcioletnią Solange. Z Casimirem Dudevantem była rozwiedziona. W roku 1838 postanowiła spędzić zimę w łagodniejszym klimacie, gdyż syn jej cierpiał na reumatyzm. Zaprosiła w tę podróż Chopina, mając nadzieję, że południowy klimat polepszy stan zdrowia artysty. Można przypuszczać, że kochankowie szukali również spokojnego miejsca, aby oddalić się od środowiska paryskiego i oddać się spokojnie pracy twórczej.

Podróż na Majorkę

Początek podróży odbyli oddzielnie. George Sand opuściła Paryż 18 października. Jechała z dziećmi oraz pokojówką Amelią przez Melun, Chalon-sur-Saône, Lyon, Avignon i Nîmes. Z kompozytorem, który wyjechał z Paryża 27 października w towarzystwie ministra hiszpańskiego Juana Mendizábala udającego się do Madrytu, spotkali się 31 października 1838 roku w Perpignan, w pobliżu granicy francusko-hiszpańskiej. Następnego dnia po przyjeździe do Perpignan para artystów udała się statkiem „Le Phénicien" z Port-Vendres do Barcelony. W Barcelonie zatrzymali się na pięć dni w hotelu „Cuatro Naciones". Czas wypełniali zwiedzaniem miasta, min. katedry Santa Maria del Mar, jak również ruin domu Inkwizycji. 7 listopada wyruszyli z Barcelony statkiem „El Mallorquin" w dalszą podróż do Palma de Mallorca, dokąd dopłynęli 8 listopada o godzinie 11.30.

Pierwszy pobyt w Palmie (8-14 listopada 1838)

W Palmie podróżni natychmiast natknęli się na problemy związane ze znalezieniem mieszkania: informacje przyjaciół z Paryża, zapewniające o gościnności mieszkańców Majorki, okazały się zupełnie niezgodne z rzeczywistością. Udało im się znaleźć wyłącznie dwa bardzo niewygodne pokoiki w oberży przy Calle de la Marina. „Mieszkanie składało się z czterech kompletnie nagich ścian, bez drzwi i okien - opisywała w Zimie na Majorce (Un hiver à Majorque) George Sand - Większość mieszczańskich domów nie posiada szyb w oknach; i kiedy ktoś zechce sprawić sobie taki luksus, bardzo wskazany zimą, musi zamówić ramy. Każdy lokator podczas przeprowadzki (a prawie nikt się nie przeprowadza) zabiera ze sobą okna, zamki, a nawet zawiasy" (Sand 2006, s. 46)

Podczas pobytu w Palmie zwiedzili m.in katedrę, którą George Sand tak scharakteryzowała: Katedra „wznosząca się nad brzegiem morza robi wielkie wrażenie [...], lecz jedyną naprawdę godną szacunku rzeczą jest średniowieczny portal, określony przez Laurensa jako najpiękniejszy przykład sztuki gotyckiej. [...] Wnętrze katedry należy do najsurowszych i najbardziej mrocznych" (Sand 2006, s. 71).

Pomimo niesprzyjających okoliczności Chopin napisał do swojego przyjaciela Juliana Fontany 15 listopada 1838: „Niebo jak turkus, morze jak lazur; góry jak szmaragd, powietrze jak w niebie. W dzień słońce, wszyscy letnio chodzą, i gorąco; w nocy gitary i śpiewy po całych godzinach" (Sydow 1955, t. 1, s. 327).

Trudne warunki mieszkaniowe spotęgowane hałasem pracujących w pobliżu handlarzy zmusiły jednak artystów do szukania innego lokum. Przyjęli więc propozycję wynajęcia umeblowanej willi „Son Vent" (Dom wiatru) w Establiments, oddalonym od Palmy 4 kilometry.  W liście z 14 listopada 1838 George Sand pisała do Charlotty Marliani: „Piszę do Pani w pośpiechu. Opuszczam miasto i przenoszę się na wieś do ładnego, umeblowanego domu z ogrodem, pięknie położonego."  (Lubin 1968, s. 521-522).

W „Son Vent" w Establiments (15 listopada - 9 grudnia1838)

15 listopada 1838 roku George Sand i Fryderyk Chopin wynajęli malowniczo położoną u stóp gór willę „Son Vent" należącą do bogatego mieszczanina o nazwisku Gómez.

21 listopada 1838 roku, Chopin, którego fortepian zaginął podczas podróży na Majorkę,  pisał do Camille Pleyela: „Marzę o muzyce, lecz nie gram - bo tu nie ma fortepianów... jest to dziki kraj pod tym względem." (Sydow 1955, t. 1, s. 329).

Spokojne życie w „Son Vent" trwało trzy tygodnie, do pierwszych dni grudnia, kiedy to nagle spadł ulewny deszcz i spowodował, że ściany namokły wodą. W willi zrobiło się zimno i wilgotno. „Z drzew opadły wszystkie kwiaty, a deszcz dostawał się do naszych źle zamkniętych pokoi"  - pisała George Sand w Zimie na Majorce (Sand 2006, s. 57).

Stan zdrowia Chopina pogarszał się z każdym dniem i trzeba było wzywać lekarzy. Chopin napisał w liście do Juliana Fontany z 3 XII 1838: „Chorowałem przez te ostatnie dwa tygodnie jak pies: zaziębiłem się mimo 18 stopni ciepła, róż, pomarańcz, palm i fig" (Sydow 1955, t. 1, s. 330). Tymczasem Gómez, właściciel „Son Vent", podburzany przez okolicznych mieszkańców obawiających się choroby zakaźnej, zmusił Chopina i jego towarzyszkę do opuszczenia willi. Tak więc 9 grudnia 1838 roku artyści udali się z powrotem do Palmy.

Drugi pobyt w Palmie (10 - 14 grudnia 1838)

W Palmie Chopin i George Sand skorzystali z zaproszenia Pierre'a-Hippolite'a Flury, konsula francuskiego, niezwykle życzliwego dla swoich ziomków, i zatrzymali się w jego domu Illeta d'en Moragues, który dziś już nie istnieje. Wkrótce dowiedzieli się o innej możliwości zamieszkania: tajemnicza para, pragnąca opuścić wyspę, wynajęła im za niewielką sumę dwie cele w klasztorze kartuzów w Valldemossie.

W klasztorze kartuzów w Valldemossie (15 grudnia 1838 - 11 lutego 1839)

15 grudnia 1838 roku Chopin, George Sand i jej dzieci wraz z pokojówką Amelią przyjechali do Valldemossy. Zamieszkali w celach opuszczonego klasztoru kartuzów. Na każdą celę składały się trzy pomieszczenia, które - jak pisała George Sand w Zimie na Majorce - „były przestronne, elegancko sklepione i dobrze wywietrzone dzięki ażurowym rozetom o różnorodnych, bardzo ładnych wzorach. Oddzielone były od klasztoru mrocznym korytarzem, zamykanym potężnymi dębowymi drzwiami. [...] Od południa wszystkie trzy izby wychodziły na ogródek, którego powierzchnia odpowiadała wielkości całej celi, oddzielony od sąsiednich działek murem na dziesięć stóp i wspierała się na solidnie zbudowanym tarasie nad małym gajem pomarańczy położonym na występie wzniesienia. Niższy taras porastała winorośl, kolejny migdałowce i palmy[...]"  (Sand 2006, s. 147).

Prymitywne umeblowanie celi, z którego do dziś zachowało się gotyckie krzesło przyniesione im przez zakrystianina, dopełniało złej jakości pianino majorkańskie. Na instrumencie tym kompozytor,  podczas pobytu w klasztorze, skomponował jedno z najsławniejszych swoich dzieł. Zamówiony w Paryżu fortepian firmy Pleyel dotarł do niego dopiero trzy tygodnie przed wyjazdem z Majorki.

Sroga zima na przełomie 1838 i 1839 roku z mgłami, burzami i zimnem zmuszała oboje artystów do pozostawania wewnątrz opustoszałego, osobliwego klasztoru, rozbrzmiewającego wyciem lodowatego wiatru w ponurych korytarzach. Stwarzało to niezwykłą i mroczną atmosferę, łagodzoną rzadkimi słonecznymi dniami, które pozwalały artystom na podziwianie niezwykłego pejzażu Valldemossy. Chopin również nie był obojętny na piękny i surowy krajobraz Valldemossy, ani na szczególną atmosferę klasztoru. Jednak do zmęczenia i pogłębiającej się złymi warunkami mieszkaniowymi choroby doszło jeszcze uczucie samotności, związane zarówno z brakiem kontaktu z mieszkańcami Majorki, jak również ze zbyt dużym kontrastem pomiędzy bezpiecznym dotychczasowym światowym życiem, jakie prowadził w Paryżu, a surowymi warunkami bytowymi w Valldemossie. Pisał o tym w liście do Juliana Fontany z 28 XII 1838: „między skałami i morzem opuszczony, ogromny klasztor kartuzów, gdzie w jednej celi [...] możesz sobie mnie wystawić nieufryzowanego, bez białych rękawiczek, bladego jak zawsze. Cela ma formę trumny wysokiej, sklepienie ogromne, zakurzone, okno małe, przed oknem pomarańcze, palmy, cyprysy; naprzeciw okna moje łóżko na pasach [...] Bach, moje bazgroły i nie moje szpargały... cicho... można krzyczeć ... jeszcze cicho. Słowem, piszę Ci z dziwnego miejsca" (Sydow 1955, t. 1, s. 332).

Okoliczności towarzyszące pobytowi na Majorce miały z pewnością wielki wpływ na dzieła, które Chopin tam skomponował. Pomimo miłości, jaką go obdarzała George Sand i pomimo egzotycznego piękna Majorki, Chopin przechodził długie okresy zwątpienia i depresji, związane z chorobą i jej nieuleczalnym charakterem, którego był świadomy. Ten stan pogłębiał jeszcze brak wiadomości z Polski, obawa o bliskich i tęsknota za krajem, tym bardziej, że był to okres wigilii. Do tego dochodziła niechęć mieszkańców Majorki do romantycznej, lecz niepraktykującej pary kochanków zamieszkujących klasztor. Ludność Majorki ze szczególną wrogością traktowała Chopina, obawiając się jego choroby jak dżumy. Ponura i sroga atmosfera opuszczonego klasztoru wpłynęła na jego głęboko romantyczną duszę: wszystko to znalazło swój wyraz w jego kompozycjach.

Nasilająca się choroba Chopina, a także depresyjny stan ducha kompozytora, zadecydowały o przyspieszeniu wyjazdu z klasztoru. 11 lutego 1839 roku Chopin i George Sand z dziećmi opuścili Valldemossę.

Droga powrotna do Francji

14 lutego 1839 roku, po dwudniowym pobycie w Palmie, para artystów udała się w podróż powrotną do Francji. Wypłynęli statkiem „El Mallorquin" do Barcelony, a stamtąd, 22 lutego, parowcem francuskim „Le Phénicien" do Marsylii. Ich pobyt w tym mieście trwał od 24 lutego do 23 maja (z wyjątkiem okresu od 3 do 18 maja, kiedy odbyli wraz z dziecmi wycieczkę do Genui). Zatrzymali się najpierw przez dwa dni u doktora François Cauvière'a przy rue de Rome 21, potem w hotelu „La Darse" przy rue de la Darse, którego właścicielem był Joseph Marliani, a od 1 kwietnia w hotelu „Beauvau" przy rue Beauvau 4. Chopin nadal czuł się trochę źle, chociaż, według George Sand, podróż zniósł bardzo dobrze. W Marsylii pozostawał pod opieką lekarza, François Cauvière'a. 23 maja opuścili Marsylię udając się statkiem do Arles, a stamtąd powozem przez Pont-Saint-Esprit, Saint-Etienne, Montbrison, Clermont i Aubusson do Nohant, dokąd dotarli 1 czerwca.

Dzieła Chopina skomponowane na Majorce

Trudno ułożyć pełną i ostateczną listę kompozycji, napisanych przez Chopina na Majorce, gdyż wiele z nich rozpoczął jeszcze przed podróżą na wyspę, część skomponował na wyspie, a jeszcze inne rozpoczął na Majorce, lecz dokończył później. W okresie między październikiem 1838 roku a lutym 1839 roku, pomimo problemów ze zdrowiem, Chopin stworzył Preludia op.28, a przynajmniej ich większą część, z pewnością zaś nr 2 a-moll, nr 10 cis-moll, nr 21 B-dur, nr 1 C-dur, nr 4 e-moll i nr 15 Des-dur. Ponadto do utworów powstałych na Majorce należą: Polonez c-moll op. 40, Mazurek e-moll op. 41 nr 2, Scherzo cis-moll op. 39 (szkice), Nokturn g-moll op. 37 nr 1 (rozpoczęty w Paryżu), Tarantella op. 43 (szkic), Sonata b-moll op. 35 (oprócz marsza żałobnego, skomponowanego wcześniej), Ballada F-dur op. 38 (rozpoczęta w 1836), Polonez A-dur op. 40 nr 1 (poprawki).

Klasztor w Valldemossie jest miejscem, w którym Chopin żył, chorował, kochał, pracował, upojony piękną naturą, miejscem, w którym został po nim wyjątkowy ślad obecny do dzisiaj.

 

                                                                                                                       Bożena Schmid-Adamczyk
kustosz Muzeum F.Chopina i G.Sand w Valldemossie

 

Kolekcja Muzeum Fryderyka Chopina  i George Sand w Valldemossie

 

 

Bibliografia

 

Bożena Adamczyk[Schmid], Anàlisi critica dels manuscrits, vol. I Manuscritos Autògrafos Musicales. Comentarios. Valldemossa. Tłum. Na j. hiszpański i kataloński Rosa Capllonch Ferra. Vol. II Manuscritos Autògrafos Musicales. Valldemossa. Edicion Facsimil editada por el Conservatori Superior de Musica de illes Balears. Mallorca 2003.

B. Adamczyk[Schmid], Chopin à Valldemossa. Le Musée de la cellule n°2, w: "Sur les traces de Frédéric Chopin" , Paris 1984, {Adamczyk 1984}

B. Adamczyk[Schmid], Le Fond Chopin de la Chartreuse de Valldemossa et son importance pour la connaissance du musicien, Strasbourg 1979 (praca doktorska), {Adamczyk 1979}

B. Adamczyk[Schmid], Katalog zbiorów Muzeum Fryderyka Chopina i George Sand w celi nr 2 klasztoru kartuzów w Valdemosie, „Rocznik Chopinowski" 18, Warszawa 1986, {Adamczyk 1986}

B. Adamczyk-Schmid, Les variantes du texte de Frédéric Chopin dans les manuscrits musicaux de la collection d'Anne-Marie Boutroux de Ferrà's Collection in Valldemossa, w: "Chopin Studies" 3, The International Musicological Symposium "Chopin and Romanticism" Warsaw, 17-23 October 1986, Warsaw 1990, {Adamczyk-Schmid 1990}

B. Adamczyk-Schmid, H. Wróblewska-Straus, Podróż romantyczna Fryderyka Chopina i George Sand na Majorkę, katalog wystawy 1990, Warszawa 1990, {Adamczyk-Schmid, Wróblewska-Straus}

G. Lubin (opr.), George Sand. Correspondance, Paris 1968, t. 4, {Lubin 1968}

I. Poniatowska, „Six chants polonais" Franciszka Liszta, w: taż, W kręgu recepcji i rezonansu muzyki. Szkice chopinowskie, Warszawa 2008, s. 41-58, {Poniatowska 2008}

G. Sand, Un hiver à Majorque, Palma, Illes Balears 1968 (wyd. oryginalne Paryż 1842). {Sand 1968}

B. Schmid-Adamczyk, Présentation du ‘Grand duo de Robert Le Diable' composé par F. Chopin et A. Franchomme pour le piano à quatre mains op.15 à partir des sources et particulièrement d'après l'édition originale deMaurice Schlesinger qui se trouve dans la collection du musée F. Chopin et G. Sand à Valldemossa, w: Chopin and his Work in the context of Culture, vol. 1, red. Irena Poniatowska, Kraków 2003, {Schmid-Adamczyk 2003}

B. Schmid-Adamczyk, Two Inedited Works from Frederic Chopin and George Sand's Museum  in Valldemossa. A portrait of Frederic Chopin by T. Kwiatkowski. A manuscript Score by Frederic Chopin, w: „Rocznik Chopinowski". Warszawa 1984, t.16.

B. E. Sydow (opr.), Korespondencja Fryderyka Chopina, t. 1-2, Warszawa 1955, {Sydow 1955}

 

 

 

Start : O Nas : Redakcja : Kontakt : Mapa serwisu
Copyright by TIFC 2008. Realizacja Rotos.